de top 3 van: Elco Brinkman
voorzitter Lucas van Leyden Mecenaat
Zomermaanden zijn ondanks alle toegenomen flexibiliteit in onze tijdgeest nog altijd oases van waardevolle stabiliteit in onze herinneringen en in onze toekomstdromen. Ik kan niet hele dagen of weken op het strand liggen, ook al vind ik Noordwijk aan Zee nog altijd in die periode mijn meest geliefde hoofdbestemming. Oost West Thuis Best blijft een vaste waarde in onze steeds meer globale wereld. En omdat je meer tijd hebt in zo’n vakantieperiode, moet je, vind ik, ook altijd een goed boek bij je hebben om je dagdromerijen te kunnen voeden. Daarom vraag ik graag voor deze 3 toppers uit het Leidse Museum De Lakenhal bijzondere aandacht. Zij hebben eeuwigheidswaarde in deze vlottende tijd.
Gezicht op Leiden
In het 'Gezicht op Leiden uit het noordoosten' van Jan van Goyen uit 1650 heb ik in het laatste kwart van de vorige eeuw gewoond tegenover de eenden, rechtsonder op het schilderij. Daar, op Damastroos 10 in de Leidse Merenwijk, begon mijn verliefdheid op deze heerlijke dromerige stad. Dit stadssilhouet is er nog steeds, mits je er niet aan voorbij sjeest.
Gezicht op Leiden uit het noordoosten
Jan van Goyen
Jan van Goyen, een van de leidende landschapsschilders van de Gouden Eeuw, schilderde bij herhaling zijn geboortestad. De ingetogen tinten en de virtuoos-vlotte techniek met fijnzinnige detaillering, zijn typerend voor zijn latere werk. Wanneer een reiziger op een bewolkte dag per trekschuit of zeilschip de stad over het riviertje de Zijl naderde, moet hij Leiden ongeveer zo hebben gezien. Toch week Jan van Goyen om schilderkunstige redenen enigszins af van de realiteit. De twee grootste kerken schilderde hij vanuit twee verschillende windrichtingen. De Hooglandse Kerk is gezien vanuit het oosten, zodat het half voltooide schip gemaskeerd bleef, terwijl de Pieterskerk vanuit het noorden wordt getoond om het hoge schip beter te doen uitkomen. De suggestie van serene rust bereikte Jan van Goyen door een harmonieuze plaatsing van schepen en koeien, door een stemmig licht en door de ongestoorde dagelijkse werkzaamheden van zijn personages.
Lees meerHoognodig dijkje
Windmolens waren er, vertrokken en nu wil men ze weer in tal en last terug. De kerken bleven gelukkig ondanks hun stilte. Het riviertje de Zijl meanderde nog rustig in een gladde overgang tussen land en water daar waar nu een dijkje files aan fietsers, automobilisten, skaters etc. helpt uit het water te blijven. En het zicht op de weilanden helaas steeds meer verpietert. Dat dijkje is nodig, nu ik me steeds meer zorgen moet maken over een herhaaldelijk ondergelopen souterrain in de binnenstad.
zitten waar Van Goyen zijn ezel zette
Ja, veel verandert omdat men zegt dat het nodig is, maar het verlangen naar een evenwichtig Holland, met de rust van het platteland en de drukte van de stad in hun onderlinge samenhang, blijft. Steeds weer nieuwe generaties met andere gewoonten en behoeften. Nieuwe visies op de toekomst ook. Stad en ommeland kunnen niet zonder elkaar, hun inwoners niet, hun onderlinge uitzicht niet en hun besturen niet. Dat laatste terzijde, maar toch genoemd om af te kicken, nu ik er tijdens het nog wel werken mee bezig ben. Maar dit ene beeld beklijft: in de 7x24 uurs economie van nu moeten uren ingepland worden om te gaan zitten op het plekje waar Van Goyen zijn ezel ooit zette.
Thuis in Noordwijk
Harm Kamerling Onnes schilderde in 1918 een gezicht op Noordwijk dat ik in deze steeds meer virtuele tijd komende zomer voor de tigste keer opnieuw aan zee hoop te kunnen inkleuren op mijn eigen manier. Mits er dan niet nog meer windmolens aan de horizon zijn geplaatst.
Gezicht op Noordwijk
Harm Kamerlingh Onnes
Gezicht op Noordwijk is opgebouwd als een mozaïek van bijna identieke kleurrijke verfstreepjes. Het is veel abstracter dan het vroegere werk van Harm Kamerlingh Onnes en de kleurintensiteit is sterker. Kamerling Onnes maakte verschillende schilderijen met zonnen die hoog aan de hemel uiteenspatten in stralen van licht en kleur. Architect J.J.P. Oud noemde het werk van zijn vriend terecht ‘on-Hollandsch weelderig’, ‘zeer kleurgevoelig’ en ‘lyrisch’.
Lees meerwindmolens uit het zicht
Zijn spetterende kleurenwaaier is een van de duizenden invullingen van het spel tussen licht en donker, zon en wolken, water en zand dat je daar telkens weer wapperend en doezelend kunt beleven. Hoe druk of hoe stil het er ook is – je wordt gedwongen om je eigen beeld van die echte ruime werkelijkheid te schetsen. Dat geeft pas echt nieuwe energie. Daarom moeten die windmolens daar uit het zicht!
Leiden: voor elck wat wils
Na vele boeken zal ik ook dit jaar hopelijk weer uitgerust terugkeren uit Noordwijk in de door Casper Faassen zo inspirerend gefotografeerde Leidse binnenstad. Soms luidruchtig (als de studenten twee huizen verderop), soms ingetogen genietend van het pracht-Plantsoen. Leiden biedt in al zijn aantrekkelijkheden al eeuwenlang voor elck wat wils. Vernieuwingen gebaseerd op houdbare tradities.
stalenboek
In het Stalenboek van de Lakenhal uit 1700 ligt een van die belangrijkste tradities opgesloten. Letterlijk dichtgeslagen in een boek, maar zodra je dat opent begrijp je waarom Leiden beroemd was, is en blijft: die kleurenpracht en stoffenwarmte is de onontbeerlijke software van onze gezamenlijke identiteit in onze steeds meer en hoger volgebouwde omgeving.
traditie geeft innovatie kansen
Hoeveel computers nieuwe ontwerpen en producten er ook weer van zullen gaan maken, het blijven toch vooral de grondleggers van wat er in dit boek “staat” die we eeuwig dankbaar mogen en moeten blijven dat op basis van hun traditie de innovatie weer kansen krijgt om de laatste restjes somberheid boven onze tijd te verdrijven. Weg te waaien als de wind boven het strand en te beschijnen als de zon boven de stad na een plensbui te veel in het nu nogal veranderlijke klimaat. We kleden ons weer overal en altijd in nieuw Leids Laken, rond ons lijf, in ons huis, op straat – en wie weet ook op het strand. Ja, vernieuwing zit zelfs in een boek, mits je het leest. Let maar op, zodra Museum De Lakenhal heropend is, wordt ook dit geheim van de toekomst geopenbaard, mits we er nu eerst over gaan dromen.
Elco Brinkman
Mr. drs. Elco Brinkman is oud-voorzitter van Bouwend Nederland, fractievoorzitter CDA in de Eerste Kamer én voorzitter van het Lucas van Leyden Mecenaat, een inspirerend en levendig netwerk voor burgers en bedrijven die Leiden in het algemeen en Museum De Lakenhal in het bijzonder een warm hart toedragen. In de periode 2011-2017 komen de opbrengsten van het mecenaat ten goede aan de restauratie en nieuwbouw van Museum De Lakenhal.
meer over het mecenaat